Մեր ջոկատը հունվարյան ճամբարի ընթացքում շատ աշխատանքների հետ մեկտեղ մասնակցեց նաև համագործակցային նախագծերի։ Դրանցից էր ձմեռային ազգագրական փառատոնի շրջանակում Համշեն աշխարհին նվիրված նախագիծը։Կրթահամալիրի դասավանդողները շատ շատ անգամներ են եղել Համշենում, քննարկումների, լուսանկարների շարքերի, կլոր սեղանների ժամանակ միշտ էլ հնչել են ամենահետաքրքիր, հիացական մեկնաբանություններ, որոնք մեզ ոգևորվորում էին և մենք ոգևորված գործի անցանք։ Աշխատանքի բաժանում կատարեցինք, սկսեցինք աշխատել։ Հետազոտական աշխատանքների հիմնական աղբյուրը տիկին Ելենայի բլոգն էր և համացանցը։ Եվ այդպես ծնվեց մեր աշխատանքների փաթեթը՝ Համշենը անցյալի և ներկայի խաչմերուկում, որը իր մեջ նեռարում է համշենահայերի ինքնության, կրթության, լեզվի և բնաշխարհի հետ կապված հարցեր։ Իսկ ես փորձեցի կրթահամալիրի դասավանդողների նկարներով փոքրիկ ճանաչողական ֆիլմ պատրաստել։
Ահա և կրկին… իր ավարտին է մոտենում երկրորդ ուսումնական շրջանը … Մեր սիրելի ճամբարն ավարտվում է: Ճամբարի ընթացքում շատ գեղեցիկ, հիշարժան և տպավորիչ պահեր ունեցա… պահեր, որոնք հետագայում կհիշվեն, կհիշվեն ջերմորեն:Ճամբարը ինձ հնարավորություն է տալիս մի ամբողջ ամիս կտրվել դասերից, բայց դրա հետ մեկտեղ մնաս ուսումնական պրոցեսի մեջ և կենտրոնանալ բացահայտելու մեր մեջ մի նոր բան, կամ կատարելագործելու հինը: Ճամբարի ըթացքում տեղի են ունենում ներկայացումներ, բեմադրություններ, որի մեջ դու ինքնդ կարող ես ընդգրկված լինել, կարող ես քեղ պատկերացնել որպես գրող, սցենարիստ և գրել ներկայացման սցենար ապա այն բեմադրել: Տեղի են ունենում կլոր-սեղան հադիպումներ, քննարկումներ, հնարավորություն է տրվում իրագործելու, իրականեացնելու մեր նախագծերը: Եվ ահա կարծում եմ կարելի է ամփոփել իմ հունվարյան ճամբարը:
Հեքիաթապատում «Իմ կրտսեր բարեկամը» Ուսումնական հունվարին ավագ դպրոցի սովորողները կայցելեն կրտսեր դպրոցներ՝ իրականացնելու «Հեքիաթապատում» նախագիծը:
Արդյունք
Այս անգամ այցելեցինք Արևմտյան դպրոց, որպեսզի ավարտին հասցնենք մեր սկսած <<Հեքիաթապատում «Մի բուռ հեքիաթ»․>> Նախագիծը: Այցելեցինք մեր կրտսեր ընկերներին, նրանծ պատմեցեցինք հեքիաթներ, ցուցադրեցիկ ֆիլմեր, հորինեցինք, քննարկեցինք, խաղանացինք, սովորեցրինք և կսովորեն:
Տայքը վարչականորեն բաժանվում էր 8 գավառի. 10,179 քառ. կմ: Պատկանել է Մամիկոնյան նախարարական տանը:
Հյուսիսից սահմանակից էր Եգերք և Խաղտիք երկրներին, հյուսիս–արևելքից՝ Գուգարք, արևելքից և հարավից՝Այրարատ, հարավ–արևմուտքից և արևմուտքից՝ Բարձր Հայք նահանգներին։
Պատմության թաքնված էջերը
«Համշենցիները աշխարհագրորեն մեկուսացած, բայց հզոր էթնիկ ինքնություն ունեցող հայերի խումբ են, ովքեր քսաներորդ դարի առաջին տասնամյակներում բնակություն են հաստատել Սև ծովի հարավային ափի Պոնտոսի տարածաշրջանում: Գիտնականները տարբեր տեսակետներ են արտահայտում նրանց ծագման մասին. նրանց բնօրրան են համարվում Արևելյան Հայաստանը, Արևմտյան Հայաստանը և Կենտրոնական Ասիան»:
Համշենցիների արմատները տանում են դեպի Վասպուրական նահանգի Արտազ գավառը, որը տարածվել է Վանա և Ուրմիա լճերի միջև և դարեր շարունակ համարվել է հայկական թագավորության սիրտը:
Ամատունիների տոհմը Արտազ գավառի հնագույն իշխանական տոհմերից էր: Նրանք խիզախ էին, հպարտ, մասնագիտացել էի գյուղատնտեսության և ճարտարապետության մեջ:
Ութերորդ դարում Համամ իշխանն ու նրա հայր իշխան Շապուհ Ամատունին արաբական ներխուժման ճնշման տակ ստիպված եղան լքել իրենց հողերն Արտազում: Երկու իշխանները, իրենց ժողովրդի, քահանաների ու զինվորների հետ միասին տեղափոխվեցին սևծովյան շրջան, ուր բնակություն հաստատեցին Թամբուր կոչվող ավերված մի քաղաքում և շրջակա գյուղերում (ներկայումս` Հեմշին և Չամըլի Հեմշին-Հին Համշեն):
Համամ իշխանը վերակառուցեց Թամբուր քաղաքն ու կոչեց այն Համամշեն (Համամի կողմից կառուցված ): Ժամանակի ընթացքում Համամշենը դարձավ Համշեն հայերենում և Հեմշին` թուրքերենում: Շապուհ Ամատունու նախապապը Վահան Ամատունին է, ում գերեզմանը գտնվում է Օշականում:
Այլ հեմշինցիներ տեղափոխվեցին Հոփա-Բորչքա տարածաշրջան (Արդվինի մարզ), սկզբում կարողացան պահել իրենց լեզուն, բայց մի քանի տասնամյակ հետո ստիպված էին փոխել այն: Այսօր նրանք հայտնի են որպես հոփա-հեմշինցիներ (արևելյան):
Այն հեմշինցիները, ովքեր մնացին իրենց տարածքում (Ռիզե մարզ), կորցրին իրենց կրոնն ու աստիճանաբար՝ նաև լեզուն: Նրանք խոսում են հեմշինջի լեզվով, որը հանդիսանում է թուրքերենի բարբառ և պարունակում մի շարք հայերեն բառեր: Այսօր նրանք հայտնի են որպես բաշ-հեմշինցիներ (արևմտյան):
Ինչպե՞ս համշենահայերն ընդունեցին մահմեդականությունը և ինչպե՞ս հայտնվեցին Տրապիզոնում. որո՞նք են համշենցիների, ծպտյալ հայերի ու մուսուլման հայերի տարբերությունները. Համշեն-Համամաշեն գավառի պատմությունը ըստ հայագետ, համշենագետ Սերգեյ Վարդանյանի:
Ահա և կրկին… իր ավարտին է մոտենում երկրորդ ուսումնական շրջանը … Մեր սիրելի ճամբարն ավարտվում է: Ճամբարի ընթացքում շատ գեղեցիկ, հիշարժան և տպավորիչ պահեր ունեցա… պահեր, որոնք հետագայում կհիշվեն, կհիշվեն ջերմորեն: Ճամբարի ընթացքում հնարավորություն տրվեց ինձ, որպեսզի ես կարողանայի իմ նոր ուսուցիչներին ավելի մոտիկից ճանաչեյի, շատ ուսուցիչներ կային որոնց ես արդեն անցած տարվանից էի ճանաչում, սակայն ես ցանկացա իմ նոր ուսուցիչներին ավելի մոտիկից ճանաչելու հնարավորությունը ձեռկիցս բաց չթողնեի: Ճամբարը ինձ հնարավորություն է տալիս մի ամբողջ ամիս կտրվել դասերից, բայց դրա հետ մեկտեղ մնաս ուսումնական պրոցեսի մեջ և կենտրոնանալ բացահայտելու մեր մեջ մի նոր բան, կամ կատարելագործելու հինը: Ճամբարի ըթացքում տեղի են ունենում ներկայացումներ, բեմադրություններ, որի մեջ դու ինքնդ կարող ես ընդգրկված լինել, կարող ես քեղ պատկերացնել որպես գրող, սցենարիստ և գրել ներկայացման սցենար ապա այն բեմադրել: Տեղի են ունենում կլոր-սեղան հադիպումներ, քննարկումներ, հնարավորություն է տրվում իրագործելու, իրականեացնելու մեր նախագծերը: Եվ ահա կարծում եմ կարելի է ամփոփել իմ հունվարյան ճամբարը:
Կցանկանայի խոսել իմ ստացած անվանական մրցանակի մասին, որին արժանացել եմ ՙՙԻմ գերդաստանը՚՚ նախագծի շրջանակներում:
Անգլերեն դասաժամի ընթացքում կատարել եմ երկու նածագիծ…
Արևը և քամին վիճում էին, թե ով է ավելի ուժեղ , և քամին ասաց. «Ես ցույց կտամ, որ ուժեղ եմ»: Տեսնում ես անձրևանոցով ծեր մարդուն: Ես կապացուցեմ, որ ես կարող եմ այնպես անել. որ նա ավելի արագ հանի իր անձրևանոցը »:Արևը ամպի ետևը թաքնվեց, և քամին սկսեց փչել ավելի ու ավելի ուժեղ մինչև որ գրեթե չդարձավ փոթորիկ:Բայց նա ինչքան ավելի ուժեղ էր փչում այնքան ավելի շատ էր ծերունին փաթաթված իր հագուստով: Վերջապես քամին հանդարտվեց, դադարեց և այդ ժամանակ արևը փայլեց ամպերի ետևից և մեղմորեն ժպտաց ճանապարհորդին: Ճանապարհորդը տաքացավ արևի ջերմ ճառագայթներից, ուրախացավ և հանեց իր հագուստը: Եվ արևը ասաց քամուն, որ ջերմությունը և բարեկամությունը միշտ էլ ուժեղ են զայրույթից ու ուժից:
Մի անգամ, Սուրբ ծնունդին, ճանապարհորդները ժամանել էին անծանոթ,գեղեցիկ վայր: Այն մութ էր: Արևի ֆոնի վրա, լեռների վրա տեսանելի էին գեղեցիկ գյուղեր: Տների պատուհաններից երևում էին լուսավորված հանգիստ լույսերը: Ճանապարհին տեղացիներին նկատելով, այցելուները հարցնում են. «Ասացեք, ինչպես են այս գեղեցիկ գյուղերը անվանվում»: «Սրանք»: Սրանք `երջանկություն և ուրախություն գյուղերն են»: – «Իսկ ինչպես կարող ենք հասնել այդ գյուղեր», – հարցնում էին ճանապարհորդները: – «Դուք տեսնում եք այս ճանապարհը: Այդ Երջանկությանը և ուրախությանը կարելի է հասնել միայն մեկ ճանապարհով, որը տանում է Վիշտ գյուղը: Միայն Վիշտ գյուղը այստեղից տեսանելի չէ, այն փոսում է: Իսկ այդ գյուղերի ճանապարհը անցնում է միայն տանջանքների միջոցով », – պատասխանեցին բնակիչները: Սակայն շահագրգռված զբոսաշրջիկները ցանկացան գտնել մեկ այլ ուղի, ավելի կարճ: Ամբողջ գիշեր նրանք տարբեր ճանապարհներով անցան և առավոտյան տեսան, որ իրենք ամբողջովին այլ տարածքում են: – «Թվում է, որ այդ գյուղերը իրականում հասնելու միայն մեկ ճանապարհ կար, որը Վիշտ գյուղով էր անցնում »: Ուղևորները ամփոփեցին իրենց որոնումները: Արդյունք՝ Սիմեոն Աֆիոնսկին երկինք է բարձրացել:
Ռուզան Գասպարյանի բլոգ 