12-րդ դասարանի թեստերը՝ որպես գիտելիքի ստուգման ձև…

12-րդ դասարանի թեստերը՝ որպես գիտելիքի ստուգման ձև

Նախ նշեմ, որ համամիտ եմ այն մտքի հետ, որ կրթական տեխնոլոգիաները պետք է համընթաց քայլեն ժամանակի հետ: Ժամանակակից կյանքի տեմպը նոր պահանջներ է դնում ուսումնական գործընթացի առջև: 

Այսպիսով, թեստը խնամքով ընտրված հարցերի և առաջադրանքների ամբողջություն է, համակարգ, որի միջոցով ստուգվում է թեստավորման մասնակցի մասնագիտական գիտելիքների ու կոմպետենցիաների տիրապետման մակարդակը:

Իմ կարծիքով թեստերը հնարավորություն են տալիս զգալիորեն բարելավել ուսումնական գործընթացը, քանի որ դրանք ունեն մի շարք առավելություններ գիտելիների վերահսկման այլ մեթոդների նկատմամբ, լինելով մանկավարժական նորամուծությունների պարտադիր մաս: Դրանք նվազեցնում են գիտելիքների ստուգման վրա ծախսվող ժամաակը: Նախկինում թեստերը կիրառվել են երկու ոլորտներում` կրթության ոլորտում և մասնագիտության ընտրության ոլորտում: 

Գիտելիքների և կարողությունների թեստային համակարգը ունի լայն հնարավորություններ: Օրինակ՝ հնարավորություն է տալիս ուսուցչին փոքր բաժիններով ստուգել մեծածավալ ուսումնական նյութ՝ գիտելիքներ, կարողություններ և հմտություններ, հնարավոր է դարձնում արագ գնահատել մեծ քանակության սովորողների ուսումնական նյութի յուրացման աստիճանը: Նաև կարծում եմ, որ պարբերական կիրառման արդյուքնում սովորողների մոտ ձևավորում են կարգապահություն, ժամանակի ճիշտ տնօրինում:

Կարծում եմ, որ թեստերը ավելի հարմար են կիրառել որպես գնահատման արագ, արդյունավետ և անաչառ միջոց, որը հարմար է կարճաժամկետ հատվածում շատ սովորողների ստուգելու և գնահատելու համար:

Ինքնակրթությունը՝ որպես մասնագիտական կողմնորուշում…

Ինքնակրթությունը՝ որպես մասնագիտական կողմնորուշում

Ներկա սոցիալ-տնտեսական իրավիճակը բնութագրվում է այն փաստը, որ մարդկային գործունեության բազմաթիվ ոլորտներ, այդ թվում նաև կրթությունը արագորեն զարգանում է տարբեր նորարարությունների ներդրման միջոցով:  Այս իրավիճակում գտնվող մարդը ստիպված է լինում լինել ոչ միայն կատարողը դրանց, այլ նաև անմիջական ստեղծողը ինովացիոն գործընթացների:  Հենց այստեղ էլ օգվությն է գալիս ինքնակրթությունը:

Բառի լայն իմաստով ինքնակրթությունը գիտելիքի ինքնուրույն ձեռքբերումն է։ Երբ մենք ինքնուրույն ինչ-որ նոր բան ենք սովորում, մենք ինքներս ենք կրթվում:Ինքնակրթությունը սովորելու:Ինքնակրթությունը տարբերվում է դպրոցականից նրանով, որ անձը ինքն է պատասխանատու գործընթացի և արդյունքների համար:Սեփական կրթության (ինքնկարթություն) համար պատասխանատվություն կրելը և գիտելիքներ ձեռք բերելու գործընթացը հիանալի գաղափար է:
Ուսումնական հաստատություններում մեզ օգնում են հասկանալ՝ ինչ ենք ուզում և ուր ենք գնում: Սակայն բազմակողմանի զարգանալու և մասնագիտության մեջ հմտանալու համար միայն այդքանը բավարար չէ

Աշխատանքի բնույթը շարունակվում է փոխվել արագացված տեմպերով: Տեխնոլոգիաների փոփոխության արդյունքում աշխատանքն ավելի ու ավելի է փոփոխվում:
Որոշ տեխնոլոգիաների փոխարինում են նորերը, որոնք կարող են նույնիսկ ինքնուրույն կառավարվել: Այսպիսով՝ աշխատատեղերի քանակը նվազում է, և աշխատանք են ունենում միայն նրանք, ովքեր մասնագիտական որակավորում ունեն:
Մասնագիտությանը լիարժեք տիրապետելու և հմտություններ ձեռք բերելու համար միայն բարձրագույն կրթությունը բավարար չէ:

Ինքնակրթությունը միշտ կարևոր է եղել, բայց այժմյան հասարակության մեջ ինքնակրթության դերը ոչ թե կարևոր, այլ վճռական: է:
Կարծում եմ, որ Ինքնակրթությունը թույլ է տալիս զարգանալ և դիմանալ բոլոր մարտահրավերներին:

Գաղտնիք չէ, որ ինքնակրթությունը մեծ պատասխանատվություն և կենտրոնացում է պահանջում: Ինքնակրթությունը կարևոր է, քանի որ օգնում է նոր հնարավորություններ բացահայտել:
Այդ հնարավորությունները տեսնելու և դրանցից օգտվելու համար պետք է շարունակել ինքնակրթվել:
Ինքնակրթությունը բավարարվածության և սեփական կարողությունները գնահատելու զգացում է պարգևում:

Ամեն ինչ գրքի ստեղծան մասին…

Կար ժամանակ, երբ մեր երկրում ընդհանրապես գիրք չկար։ Եվ կարևոր տեղեկությունը հիշելու համար մարդիկ ծառերի վրա, քարանձավների պատերին խազեր էին անում, պարանով հանգույցներ էին կապում։ Այն ժամանակ էլ գիր չկար, բայց մարդիկ նկարել գիտեին։ Իրենց գծանկարներում նրանք արտացոլել են իրենց կյանքի գլխավոր իրադարձությունները։ Առաջին գրքերն այնքան անսովոր էին և ի տարբերություն ժամանակակից գրքերի:

Ըստ հնագետների՝ գրքերի ստեղծման պատմությունը սկսվել է այն ժամանակ, երբ մարդիկ սկսել են տեղեկություններ թողնել քարերի և քարանձավների պատերի մասին։ Այնտեղ նրանք արտացոլում էին շրջապատող աշխարհը դիտելու իրենց տպավորությունները: Նաև մարդիկ նկարագրել են որսի ընթացքը և իրենց կյանքի առանձնահատկությունները։

Գրությունները շատ դիմացկուն են արտաքին գործոնների ազդեցությանը, բայց դժվար է կիրառել, և պահանջվում են տեղեկատվության ամրագրման նոր մեթոդներ։ Հյուսիսային ժողովուրդների ներկայացուցիչները տեղեկություններ են թողել կենդանիների ոսկորների մասին, մինչդեռ Չինաստանում այդ նպատակով օգտագործել են մետաքս։

Գիրքն ինքնին պատմագիտական աղբյուր է:

Հնագույն ժամանակներից ի վեր գիրն ու գիրքը ուղեկցել են մարդուն՝ ձևավորելով նրա հոգեմտավոր աշխարհն ու անհատականությունը:

Գրքի սկզբնավորումը կապված է գրի ստեղծման հետ, որը մի քանի հազար տարվա պատմություն ունի: Անցյալում բաբելացիները, ասորեստանցիները և այլ հին ժողովուրդներ գրել են հիմնականում կավե սալիկների վրա: 

Մ. թ. ա. II դարում Պերգամոն քաղաքում կենդանիների կաշվից պատրաստվել է նոր գրանյութ և քաղաքի անունով կոչվել պերգամենտ: Այն մեզ հայտնի մագաղաթն է: Մագաղաթե ամենահին ձեռագիրը Հոմերոսի «Իլիական» պոեմի՝ III դարում գրված մի հատված է: Մագաղաթը պապիրուսից ավելի ճկուն ու ամուր էր, հեշտությամբ ծալվում էր, իսկ ծալվածքի մասում թերթերը կարվում ու միացվում էին իրար: Միջնադարում մագաղաթե թերթերն ամփոփվում էին կաշեպատ կամ լաթապատ փայտե կազմի մեջ:

Գրքի զարգացման և ժողովրդականացման խոշոր ազդակ էր  1447 թ-ին Յոհան Գուտենբերգի տպագրության գյուտը, որով դրվեց գրքի տպագրության հիմքը:

Հայաստանում թուղթը՝ որպես գրանյութ, օգտագործվել է VIII–IX դարերում: Հայերեն առաջին գրքերը` ձեռագիր մատյանները, ստեղծվել են V դարում` հայոց գրի գյուտից հետո: Պահպանված հնագույն ձեռագիր մատյանը VII դարում ստեղծված Վեհամոր Ավետարանն է: Ձեռագիր մատյաններ ստեղծվել են  մինչև XVIII դարի վերջը:

Աշխարհի ամենալավ ԲՈՒՀ-երը իմ ընտրությամբ և հիմնավորմամբ

Ահա աշխարհի 10 լավագույն պետական ​​համալսարանների ցանկը.

1 Օքսֆորդի համալսարան

Օքսֆորդի համալսարանը հանրային հետազոտական ​​համալսարան է, որը գտնվում է Օքսֆորդում, Անգլիա: Այն անգլիախոս աշխարհի ամենահին համալսարանն է և աշխարհի երկրորդ ամենահին համալսարանը:

Օքսֆորդի համալսարանը աշխարհի լավագույն պետական ​​համալսարանն է և աշխարհի լավագույն 5 համալսարանների շարքում: Օքսֆորդի մասին հետաքրքիր փաստերից մեկն այն է, որ այն ունի Մեծ Բրիտանիայում ուսումը թողնելու ամենացածր ցուցանիշներից մեկը:

Օքսֆորդի համալսարանն առաջարկում է մի քանի բակալավրի և ասպիրանտուրայի ծրագրեր, ինչպես նաև շարունակական կրթական ծրագրեր և կարճ առցանց դասընթացներ:

Տարեկան Օքսֆորդը ֆինանսական աջակցության վրա ծախսում է 8 միլիոն ֆունտ ստեռլինգ։ Ամենացածր եկամուտ ունեցող բակալավրիատի ուսանողները կարող են անվճար սովորել:

Օքսֆորդի համալսարան ընդունելությունը շատ մրցունակ է: Օքսֆորդը սովորաբար ունի մոտ 3,300 բակալավրիատ և 5500 ասպիրանտական ​​տեղ: Հազարավոր մարդիկ դիմում են Օքսֆորդի համալսարան, բայց միայն փոքր տոկոսն է ընդունվում: Օքսֆորդը Եվրոպայի համալսարանների համար ընդունելության ամենացածր ցուցանիշներից մեկն է:

Օքսֆորդի համալսարանն ընդունում է գերազանց գնահատականներով ուսանողներ։ Այսպիսով, դուք պետք է ունենաք լավագույն գնահատականներ և բարձր GPA՝ Օքսֆորդի համալսարան ընդունվելու համար:

Մեկ այլ հետաքրքիր փաստ Օքսֆորդի մասին այն է, որ Oxford University Press-ը (OUP) աշխարհի ամենամեծ և ամենահաջող համալսարանական մամուլն է:

2 Քեմբրիջի համալսարան

Քեմբրիջի համալսարանը աշխարհի երկրորդ լավագույն պետական ​​համալսարանն է, որը գտնվում է Քեմբրիջում, Միացյալ Թագավորություն: Կոլեգիալ հետազոտական ​​համալսարանը հիմնադրվել է 1209 թվականին և 1231 թվականին Հենրի III-ի կողմից տրվել է թագավորական կանոնադրություն:

Քեմբրիջը երկրորդ ամենահին համալսարանն է անգլիախոս աշխարհում և աշխարհի երրորդ ամենահին համալսարանը, որը պահպանված է: Այն ունի ավելի քան 20,000 ուսանող 150 երկրներից:

Քեմբրիջի համալսարանն առաջարկում է 30 բակալավրիատ և ավելի քան 300 ասպիրանտուրայի դասընթացներ

• Արվեստ եւ հումանիտար գիտություններ
• Կենսաբանական գիտություններ
• Կլինիկական բժշկություն
• Հումանիտար և սոցիալական գիտություններ
• Ֆիզիկական գիտություններ
• տեխնոլոգիա

Ամեն տարի Քեմբրիջի համալսարանը ավելի քան 100 միլիոն ֆունտ ստեռլինգ կրթաթոշակներ է տրամադրում նոր ասպիրանտներին: Քեմբրիջի համալսարանը նաև ֆինանսական աջակցություն է առաջարկում բակալավրիատի ուսանողներին:

3 Կալիֆորնիայի համալսարան, Բերկլի

Կալիֆորնիայի Բերքլիի համալսարանը պետական ​​հետազոտական ​​համալսարան է Բերկլիում, Կալիֆորնիա, որը հիմնադրվել է 1868 թվականին:

UC Berkeley-ն նահանգի առաջին դրամաշնորհային համալսարանն է և Կալիֆորնիայի համալսարանի համակարգի առաջին համալսարանը:

UC-ում կան ավելի քան 350 աստիճանի ծրագրեր, որոնք հասանելի են

• Արվեստ եւ հումանիտար գիտություններ
• Կենսաբանական գիտություններ
• Դիզայն
• Տնտեսական զարգացում և կայունություն
• Կրթություն
• Ճարտարագիտություն և համակարգչային գիտություն
• Մաթեմատիկա
• Բնական պաշարներ և շրջակա միջավայր
• Ֆիզիկական գիտություններ
• Նախաառողջություն/Բժշկություն
• Օրենք
• Հասարակական գիտություններ

UC Berkeley-ն ԱՄՆ-ի ամենալավ համալսարաններից մեկն է։ Ընդունելության համար այն օգտագործում է ամբողջական վերանայման գործընթաց. սա նշանակում է, որ բացի ակադեմիական գործոններից, UC Berkeley-ն ուսանողներին ընդունելու համար համարում է ոչ ակադեմիական:

UC Berkeley-ն առաջարկում է ֆինանսական օգնություն՝ հիմնված ֆինանսական կարիքների վրա, բացառությամբ կրթաթոշակների, պատվավոր կրթաթոշակների, դասավանդման և հետազոտական ​​նշանակումների և մրցանակների: Կրթաթոշակների մեծ մասը տրվում է ակադեմիական կատարողականի և ֆինանսական կարիքների հիման վրա:

Ուսանողները, ովքեր իրավասու են Blue and Gold Opportunity Plan-ին, ուսման վարձ չեն վճարում UC Berkeley-ում:

4. Լոնդոնի Իմպերիալ Քոլեջը

Լոնդոնի կայսերական քոլեջը հանրային համալսարան է, որը գտնվում է Հարավային Քենսինգթոնում, Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն: Այն հետևողականորեն դասվում է աշխարհի լավագույն համալսարանները:

1907 թվականին Գիտությունների թագավորական քոլեջը, հանքերի թագավորական դպրոցը և City & Guilds քոլեջը միավորվեցին՝ ստեղծելով Լոնդոնի կայսերական քոլեջը։

Լոնդոնի Կայսերական քոլեջն առաջարկում է մի քանի ծրագրեր.

• Գիտություն
• Ճարտարագիտություն
• Դեղագործություն
• Բիզնես

Imperial-ն առաջարկում է ֆինանսական աջակցություն ուսանողներին կրթաթոշակների, կրթաթոշակների, վարկերի և դրամաշնորհների տեսքով:

5 ETH Ցյուրիխ

Ցյուրիխի ETH-ն աշխարհի լավագույն պետական ​​համալսարաններից մեկն է, որը հայտնի է իր գիտական ​​և տեխնոլոգիական ծրագրերով: Այն գոյություն ունի 1854 թվականից, երբ այն հիմնադրվել է Շվեյցարիայի դաշնային կառավարության կողմից՝ ինժեներներ և գիտնականներ կրթելու նպատակով:

Ինչպես աշխարհի լավագույն համալսարաններից շատերը, ETH Zurich-ը մրցունակ համալսարան է: Այն ունի ցածր ընդունման մակարդակ:

Ցյուրիխի ETH-ն առաջարկում է բակալավրիատի, մագիստրոսի և դոկտորական աստիճանի ծրագրեր հետևյալ առարկայական ոլորտներում.

• Ճարտարապետություն և շինարարություն
• Տեխնիկական գիտություններ
• Բնական գիտություններ և մաթեմատիկա
• Համակարգային ուղղվածություն ունեցող բնական գիտություններ
• Հումանիտար, հասարակական և քաղաքական գիտություններ.

Ցյուրիխի ETH դասավանդման հիմնական լեզուն գերմաներենն է: Այնուամենայնիվ, մագիստրոսական ծրագրերի մեծ մասը դասավանդվում է անգլերենով, մինչդեռ ոմանք պահանջում են ինչպես անգլերենի, այնպես էլ գերմաներենի իմացություն, իսկ որոշները դասավանդվում են գերմաներենով:

6. Ցինգհուա համալսարան

Ցինհուա համալսարանը հանրային հետազոտական ​​համալսարան է, որը գտնվում է Չինաստանի Պեկինի Հայդիան թաղամասում: Հիմնադրվել է 1911 թվականին որպես Ցինխուա կայսերական քոլեջ։

Ցինհուա համալսարանն առաջարկում է 87 բակալավրիատ և 41 փոքր աստիճանի մասնագիտություններ, ինչպես նաև մի քանի ասպիրանտական ​​ծրագրեր: Tsinghua համալսարանի ծրագրերը հասանելի են այս կատեգորիաներում.

• Գիտություն
• Ճարտարագիտություն
• Հումանիտար
• Օրենք
• Դեղագործություն
• Պատմություն
• Փիլիսոփայություն
• Տնտեսագիտություն
• Կառավարում
• Կրթություն և
• Արվեստ

Ցինհուա համալսարանում դասընթացները դասավանդվում են չինարեն և անգլերեն լեզուներով: Ավելի քան 500 դասընթացներ դասավանդվում են անգլերենով:

Ցինխուա համալսարանը նաև ֆինանսական աջակցություն է ցուցաբերում ուսանողներին:

7. Պեկինի համալսարան

Պեկինի համալսարանը հանրային հետազոտական ​​համալսարան է, որը գտնվում է Պեկինում, Չինաստան: Հիմնադրվել է 1898 թվականին որպես Պեկինի կայսերական համալսարան։

Պեկինի համալսարանն առաջարկում է ավելի քան 128 բակալավրիատի ծրագրեր, 284 ասպիրանտական ​​ծրագրեր և 262 դոկտորական ծրագրեր՝ ութ ֆակուլտետներում.

• Գիտություն
• Տեղեկատվություն և ճարտարագիտություն
• Հումանիտար
• Հասարակական գիտություններ
• Տնտեսագիտություն և կառավարում
• Առողջապահական գիտություն
• Միջառարկայական

Պեկինի համալսարանի գրադարանը ամենամեծն է Ասիայում՝ 7,331 միլիոն գրքերի հավաքածուով, ինչպես նաև չինական և արտասահմանյան ամսագրերով և թերթերով:

Պեկինի համալսարանում դասընթացները դասավանդվում են չինարեն և անգլերեն լեզուներով:

8. Տորոնտոյի համալսարան

Տորոնտոյի համալսարանը հանրային հետազոտական ​​համալսարան է, որը գտնվում է Տորոնտոյում, Օնտարիո, Կանադա: Հիմնադրվել է 1827 թվականին որպես Քինգս քոլեջ, առաջին բարձրագույն ուսումնական հաստատությունը Կանադայում:

Տորոնտոյի համալսարանը Կանադայի լավագույն համալսարանն է, որն ունի ավելի քան 97,000 ուսանող, ներառյալ ավելի քան 21,130 միջազգային ուսանողներ 170 երկրներից և տարածաշրջաններից:

Առաջարկում է ավելի քան 1000 ուսումնական ծրագրեր հետևյալում.

• Հումանիտար գիտություններ և հասարակական գիտություններ
• Ֆիզիկա և մաթեմատիկական գիտություններ
• Առևտուր և կառավարում
• Համակարգչային գիտություն
• Ճարտարագիտություն
• Կինեզիոլոգիա և ֆիզիկական դաստիարակություն
• Երաժշտություն
• ճարտարապետություն

Տորոնտոյի համալսարանն առաջարկում է ֆինանսական օգնություն՝ կրթաթոշակների և դրամաշնորհների տեսքով:

9 Լոնդոնի համալսարանական քոլեջ

Լոնդոնի քոլեջի համալսարանը հանրային հետազոտական ​​համալսարան է, որը գտնվում է Լոնդոնում, Մեծ Բրիտանիա, որը հիմնադրվել է 1826 թվականին: Այն Մեծ Բրիտանիայի երկրորդ ամենամեծ համալսարանն է ընդհանուր ընդգրկվածությամբ և ամենամեծը՝ ասպիրանտուրայի ընդունմամբ: Սա նաև Անգլիայի առաջին համալսարանն էր, որը ողջունեց կանանց համալսարանական կրթություն ստանալու համար:

Այն առաջարկում է ավելի քան 440 բակալավրի և 675 ասպիրանտուրայի ծրագրեր, ինչպես նաև կարճ դասընթացներ: Այս ծրագրերն առաջարկվում են 11 ֆակուլտետներում.

• Արվեստ և հումանիտար գիտություններ
• Ուղեղի գիտություններ
• Տեխնիկական գիտություններ
• Օրենք
• Բնական գիտություններ
• Մաթեմատիկա և ֆիզիկա
• Բժշկական գիտություններ
• Բնակչության առողջության գիտություններ
• Հասարակական և պատմական գիտություններ.

UCL-ն առաջարկում է ֆինանսական օգնություն վարկերի, կրթաթոշակների և կրթաթոշակների տեսքով: Ֆինանսական աջակցություն կա ուսանողներին վճարների և կենցաղային ծախսերի հարցում օգնելու համար: Միացյալ Թագավորության բակալավրիատի կրթաթոշակը աջակցություն է տրամադրում բրիտանացի ուսանողներին, որոնց ընտանիքի եկամուտը 42,875 ֆունտից ցածր է:

10 Կալիֆորնիայի համալսարան, Լոս Անջելես

Կալիֆոռնիայի համալսարանը, Լոս Անջելեսը, պետական ​​հետազոտական ​​համալսարան է, որը գտնվում է Լոս Անջելեսում, Կալիֆորնիա, որը հիմնադրվել է 1882 թվականին:

UCLA-ն ունի մոտ 46,000 ուսանող, այդ թվում՝ 5400 միջազգային ուսանող, ավելի քան 118 երկրներից:

Լոս Անջելեսի Կալիֆոռնիայի համալսարանը խիստ ընտրովի համալսարան է: 2021 թվականին UCLA-ն ընդունել է 15,028-ին՝ բակալավրիատի առաջին կուրսեցիների 138,490 դիմորդներից:

UCLA-ն առաջարկում է ավելի քան 250 ծրագրեր այս ոլորտներում.

• Ֆիզիկական գիտություններ, մաթեմատիկա և ճարտարագիտություն
• Տնտեսագիտություն եւ բիզնես
• Բնական գիտություններ և առողջություն
• Հոգեբանական և նյարդաբանական գիտություններ
• Հասարակական գիտություններ և հանրային կապեր
• Հումանիտար և արվեստ.

UCLA-ն առաջարկում է ֆինանսական օգնություն՝ կրթաթոշակների, դրամաշնորհների, վարկերի և աշխատանքի ուսումնասիրության տեսքով այն ուսանողներին, ովքեր օգնություն են պահանջում:

Հայոց լեզվի զարգացման փուլերը

Հայոց լեզուն անցել է զարգացման երեք փուլ`

1. Գրաբար կամ հին հայերեն (5-11րդ դար , Ոսկե դար): Գրաբարով են ստեղծագործել հինգերորդ դարի պատմիչներ Ագաթանգեղոսը, Փարպեցի, Խորենացի, Եղիշե, Եզնիկ Կողբացի:
2. Միջին կամ կիլիկիան հայերեն: (Ֆրիկ, Վարդան Այգեկցի, Մ. Գոշ, Քուչակ):
3. Աշխարհաբար ` իր երկու տարբերակներով: (17րդ դարից մինչև մեր օրերը)Աշխարհաբարով են գրել Աբովյանը,Ռաֆֆիմ , Մուրացանը, Շիրվանզադեն, Թումանյանը , Իսահակյանը, Տերյանը, Չարենցը Բակունցը, Շիրազը, Սևակը, Սահյանը , Հրանտ Մաթևոսյանը և այլ: Աշխարհաբարից են ծագել այժմյան հայերենի  երկու գրական տարբերակները.  արևելահայերենը և արևմտահայերենը: Արևելահայերենը ձևավորվել է արարատյան բարբառի հիման վրա, ՀՀ պետական լեզուն է , խոսում են նաև պարսկաստանի հայերը: Արևմտահայերենը ձևավորվել է Պոլսի բարբառի հիման վրա, այն սփյուռքի հայության գրական լեզուն է: Արևմտահայերենով գրել են Դուրյանը, Դանիել Վարուժանը, Մեծարենցը, Սիամանթոն, Գրիգոր Սոհրաբը և Հակոբ Պարոնյանը: 1915 թվականից հետո սփյուռքում ստեղծված գրականությունը կոչվեց սփյուռքահայ գրականություն, որի ներկայացուցիչներն են Շահան Շահնուրը, Համաստեղը, Մուշեղ Իշխանը, Վահան Թեքեյան, Հակոբ Օշականը, Վահե Հայկը, Կոստան Զարյան և ուրիշեր: Կան նաև սփյուռքում ապրող օտարագիր հայ գրողներ, ինչպիսիք են Վիլիամ Սարոյանը, Մայքլ Առլեն կրտսերը, Լևոն Զավեն Սյուրմելյանը (անգլիագիր): Անրի Թրուայան, Վահե Քաչա (ֆրանսագիր): Ալիսի Կիրակոսյանը (իսպանագիր):

Հայոց լեզուն պատկանում է հնդևրոպական լեզվաընտանիքին: Գերմանացի գիտնական Հայնրիխ Հյուբշմանը ապացուցեց, որ հայերենը ինքնուրույն ճյուղ  է: Հայերենին ցեղակից են անգլերենը, իտալերենը, իսպաներենը, իռլանդերենը, ֆրանսերենը, դանիերենը, նորվեգերենը, նիդերլանդերենը, շվեդերենը, լատիշերենը, լիտվերենը, բուլղարերենը, չեխերենը, բելառուսերենը, ուկրաիներեն, խորվաթերենը, հնդկերենը, հունարենը, պարսկերենը, քրդերենը, օսեթերեն:

Կրթական խնդիրները Հայաստանում․ Երևանում, մարզերում…

Վերջերս ՀՀ-ում կրթության ոչ որակյալ լինելու մասին արձանագրեց նաև ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։ Նրա խոսքով՝ մեր երկրում տասնյակ հազարավոր երեխաներ զրկված են պատշաճ մանկապարտեզներում, նախակրթարաններում ու դպրոցներում որակյալ կրթություն ստանալու հնարավորությունից: Մասնագիտական կրթության և ուսուցման բնագավառի հաստատությունները միշտ չէ, որ սովորողների համար ապահովում են պատշաճ մասնագիտական որակավորում․ «Մեր երկրում չեն գործում բուհական պատշաճ չափանիշներ: Բազմաթիվ բուհեր պարզապես հոգեվարքի մեջ են, բուհական դիպլոմը միշտ չէ, որ նշանակում է բարձրագույն կրթություն: Սրա հետևանքով ավելի ու ավելի հաճախ են հնչում տարակուսած բողոքներ, թե մարդիկ բարձրագույն կրթությամբ, երբեմն՝ երկու դիպլոմով, ի վիճակի չեն աշխատանք գտնել և մատնված են աղքատության: Ըստ այդմ, կրթության ոլորտում մենք լայնածավալ բարեփոխումներ ենք իրականացնում»,- Կառավարության նիստի ժամանակ մտահոգություն էր հայտնել վարչապետն ու կարևորել, որ Կառավարությունը կրթությունը բարելավելու քայլեր է ձեռնարկում:

Այդ քայլերը բազմաթիվ են՝ սկսած ակադեմիական քաղաք ստեղծելու գաղափարից մինչև դպրոցների կրթական ծրագրերը վերանայելը։ Ըստ վարչապետի՝ կարևոր քայլ էր նաև Կառավարության կողմից հավանության արժանացած՝ ՀՀ կրթության՝ մինչեւ 2030 թվականը զարգացման պետական ծրագիրը։ Նշենք, որ 2016-ից սկսած՝ կրթության ռազմավարություն երկիրը չի ունեցել, չնայած այս փաստաթղթի մշակման և ընդունման տարբեր գործընթացներ են եղել։

Ըստ այդ ռազմավարության՝ նախատեսվում է, որ մեր երկրում որպես երրորդ օտար լեզուներ կդասավանդվեն տարածաշրջանային լեզուները, այդ թվում՝ ադրբեջաներեն, թուրքերեն, վրացերեն և պարսկերեն։ ԿԳՄՍ փոխնախարար Ժաննա Անդրեասյանի խոսքով՝ պետք է խրախուսելի լինի տարածաշրջանային լեզուների ուսուցումը կրթական տարբեր մակարդակներում։

Լրագրողների հետ զրույցում փոխնախարարն այսօր նկատեց՝ այս հարցի վերաբերյալ դեռ նախորդ տարվանից է աշխատանք տարվել դպրոցների և բուհերի մասնագետների հետ, մշակվել են համապատասխան առարկայական ծրագրերը: «Վրացերենի, ադրբեջաներենի, թուրքերենի և պարսկերենի լեզունների մասով ծրագրերը փորձաքննվել են և ուղարկվել համապատասխան բուհեր։ Այս պահին ունենք հաստատված առարկայական ծրագրեր այդ լեզունների վերաբերյալ։ Վրացերենն ու պարսկերենը կարող են ուսուցանվել հիմնական դպրոցից սկսած, իսկ ադրբեջաներենն ու թուրքերենը դեռևս նպատակահարմար ենք գտել ներդնել ավագ դասարաններում՝ 10-րդ դասարանից սկսած»,- ասաց փոխնախարարը։

Անդրեասյանի խոսքով՝ ավելի քան 400 դպրոց նախնական փուլում ցանկություն է հայտնել կրթական ծրագրում, որպես երրորդ օտար լեզու, ներդնել տարածաշրջանային լեզուններից մեկը։ Վերջինս ընդգծեց՝ այդ հարցով նախարարություն թե՛ մարզերի, թե՛ Երևանի բավականին մեծ թվով դպրոցներն են դիմել։ Առաջիկա օրերին նախարարությունը կունենա ամփոփ տվյալներ, թե մեր երկրում ո՞ր դպրոցներում և ո՞ր լեզուները կուսուցանվեն։

«Այստեղ կարևոր է, որ դպրոցները ակտիվ էին, բայց կարևոր է նաև հաշվի առնել սովորողների, ծնողների ու ուսուցիչների կարծիքը։ Բոլորին հնարավորությունը տրված է, և նրանք են որոշելու՝ ուզո՞ւմ են սովորել տարածաշրջանային լեզուն, թե՞ ոչ։ Հիմա էլ կան դպրոցներ, որտեղ երրորդ լեզուն, օրինակ, չինարենն է, այդ դպրոցները կարող են ընտրել նաև տարածաշրջանային լեզուները»,- նշեց փոխնախարարը։

Պատասխանելով «Հայկական ժամանակի» այն հարցին, որ, ըստ ՀՀ վարչապետի, Հայաստանում տասնյակ հազարավոր երեխաներ զրկված են պատշաճ  մանկապարտեզներում, նախակրթարաններում ու դպրոցներում որակյալ կրթություն  ստանալու հնարավորությունից, ԿԳՄՍՆ-ն մասնավորապես ի՞նչ խնդիրներ է արձանագրել նշված հաստատություններում կրթության որակի հետ կապված, և խնդիրների լուծման համար ի՞նչ քայլեր են ձեռնարկվում, Ժաննա Անդրեասյանը նախ ընդգծեց՝ կրթության հասանելիության մասին խոսելիս պետք է նկատի չունենալ, որ տվյալ բնակավայրում չկա դպրոցի շենք։

«Մեզ համար կարևորագույն խնդիր է, որ որակյալ կրթությունը հասանելի լինի մեր երկրի յուրաքանչյուր երեխայի յուրաքանչյուր բնակավայրում։ Նախակրթական հաստատությունների մասով մենք ունենք 200-ից ավելի բնակավայրեր, որտեղ նախակրթական ծառայությունն ուղղակի հասանելի չէ, և Կառավարության ծրագրով հստակ ամրագրված է, որ մենք պետք է բոլոր բնակավայրերում երեխաների համար նախադպրոցական կրթությունը հասանելի դարձնենք։ Այս ուղղությամբ մեծ աշխատանքներ են տարվում»,- շեշտեց նա։

Ըստ փոխնախարարի՝ տարվող աշխատանքներից են նոր մանկապարտեզների կառուցումը, այլընտրանքային նախադպրոցական ծառայությունների, նախակրթարանների հիմնումը, որպեսզի մինչև 2026 թվականը կարողանանք փաստել, որ չունենք որևէ բնակավայր, որտեղ նախադպրոցական կրթությունը հասանելի չէ․ «Այս հարցի շուրջ կապված ունենք նաև այն խնդիրը, որ գյուղական դպրոցները հաճախ չունեն ուսուցիչներ, ենթակառուցվածքները, լաբորատոր պայմանները մայրաքաղաքի համեմատ նույնը չեն։ Դրա պատճառով մշակվում է համապատասխան քաղաքականություն․ նախորդ տարվանից Սյունիքի մարզում որակյալ կրթական ծառայությունների հասանելիության ծրագիրն է մեկնարկել, որի շրջանակներում կառուցվելու են իրենց բովանդակությամբ ու էությամբ նոր կրթահամալիրներ, ինչը կարևոր է նրանով, որ կրթության կազմակերպման ձևերն են փոխվում»:

Անդրեասյանի ընդգծմամբ՝ Սյունիքի մարզում բազմահամակազմ դասարանների ուսուցման մոտեցման փոփոխություն է արձանագրվել, ինչը նույնպես հաստատվել է և գալիք տարվանից կգործի։ Այս քայլը ցույց է տալիս, որ մեր երկրում որակյալ կրթությունը հասանելի կլինի յուրաքանչյուր երեխայի համար։

Թե խնդիրները հիմնականում որտեղ են ավելի խորացված՝ մայրաքաղաքո՞ւմ գտնվող հաստատություններում, թե՞ մարզերի, փոխնախարարը շեշտեց՝ կրթության որակի հետ կապված խնդիրները ամբողջ երկրում են, բայց դրանք տարբեր են թե՛ գյուղական, թե՛ քաղաքային դպրոցներում: «Օրինակ՝ քաղաքային մեծ դպրոցներում մենք խոսում ենք դասարանների գերբեռնվածության մասին, երեխաների մեծ թվի մասին, իսկ գյուղական փոքր դպրոցներում հակառակ պատկերն է։ Այսինքն՝ խնդիրները ամենուր են, բայց իրենց բովանդակությամբ՝ տարբեր»,- մեր հարցին ի պատասխան՝ ասաց Անդրեասյանը։

Խոսելով նաև բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների տրամադրած կրթության որակի մասին, որին ևս վարչապետը անդրադարձել էր՝ նշելով՝ մեր երկրում չեն գործում բուհական պատշաճ չափանիշներ, բազմաթիվ բուհեր պարզապես հոգեվարքի մեջ են, բուհական դիպլոմը միշտ չէ, որ նշանակում է բարձրագույն կրթություն: Անդրեասյանի խոսքով ևս՝ մենք բարձրագույն կրթության ոլորտում ունենք որակական փոփոխությունների կարիք, և դրանք պետք է վերաբերեն մասնագիտական կրթական ծրագրերին, ենթակառուցվածքներին, դասախոսական անձնակազմի թե՛ վարձատվությանը, թե՛ վերապատրաստմանն ու մասնագիտական զարգացման համակարգերին։ «Այս ուղղությամբ շատ անելիք ունենք, ու առաջիկայում կտեսնենք քայլերը»,- վստահեցրեց նա։

Կրթական խնդիրներն իմ տարեկիցների շրջանում

Անցումը 12-ամյա կրթության բացասաբար է ազդում բարձրագույն կրթության համակարգի վրա։ 2017-2018 թվականներին բուհերի դիմորդների թվի կտրուկ նվազման պատճառն անցումն էր 12-ամյա կրթության։ Եվ հիմա բուհերը շուրջ 6 տարի ֆինանսական խնդիրներ են ունենալու ուսանողների թվի նվազման պատճառով։ Բազմաթիվ դասախոսներ ֆինանսական կորուստներ ունեցան այս փոփոխության պատճառով։ Բայց այստեղ ավելի խորը խնդիր էլ կա։ Դպրոցում 12 տարի սովորելուց հետո աշակերտները շատ ավելի հոգնած են գալիս բուհեր։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ 11-12-րդ դասարաններում աշակերտների մեծ մասը, բացի բուհերի քննություններին պատրաստվելուց, առանձնապես այլ բան չեն անում դպրոցում, նրանց մոտ առաջանում է նաև որոշակի ուսումնական ծուլություն, որը բացասաբար է անդրադառնում բուհերի վրա։

2017-ից Հայաստանն անցավ 12-ամյա պարտադիր կրթության։ Այսինքն՝ աշակերտներն այլևս չեն կարող 9-րդ դասարանից հետո դուրս գալ դպրոցից և պարտավոր են ևս 3 տարի սովորել դպրոցում կամ քոլեջում։ Սա նույնպես մեծ խնդիրներ է ստեղծում։ Բազմաթիվ աշակերտներ ուսման առաջին 9 տարիներին արդեն ձախողել են իրենց ուսումը։ Նրանց գրագիտության աստիճանը շատ ցածր է, ուսման ձգտումը՝ գրեթե զրոյական։ Եվ քանի որ գյուղերում ու շատ քաղաքներում չկան քոլեջներ, այս երեխաները նաև տրանսպորտային խնդիրների են բախվում, եթե ցանկանում են որևէ ուսումնարանում կամ քոլեջում սովորել։ Բացի այդ, մենք չենք թողնում, որ այս երեխաները, որոնց մեծ մասն անապահով ընտանիքներից են, աշխատեն և օգնեն վատ վիճակում գտնվող իրենց ընտանիքին։

Անցումը 12-ամյա կրթության նշանակում է, որ աշակերտները դպրոցում են մնում մինչև 18 տարեկանը։ Ավելին, ունենք նաև 19 տարեկան աշակերտներ, որոնք մեկ տարի ուշ են հաճախել դպրոց։ Ըստ վիճակագրական տվյալների, 2018-2019 ուստարում Հայաստանի դպրոցներում սովորել է 18 և բարձր տարիքի շուրջ 4 հազար աշակերտ։ Այսինքն՝ դպրոցներում արդեն ունենք աշակերտներ, ովքեր երեխա չեն։ Բայց ոչինչ չենք արել մեր ուսուցիչների համար, որպեսզի նրանք ունենան նման տարիքի աշակերտների հետ աշխատելու հմտություններ։ Եթե հաշվի առնենք գիտական այն պնդումը, որ 21-րդ դարի երեխաներն ավելի արագ են հասունանում, ապա պարզ կլինի, թե ինչ է տեղի ունենում 11-12-րդ դասարանների աշակերտների հետ։

Անփոփոխ է մնացել նաև կրթության բովանդակությունը։ Մենք 11-12-րդ դասարաններում առաջարկում ենք նույն բովանդակությամբ ծրագրեր, դասագրքեր, ուսումնական գործունեության տեսակներ, ինչ նախորդ դասարաններում։ Հասկանալի է, որ այս ամենը ձանձրացնում է աշակերտներին, որոնց զգալի մասը սովորելու մոտիվացիա չունի։ Ռազմավարական տեսանկյունից սա լուրջ խնդիր է։

Քանի որ դպրոցում անիմաստ ժամանակ անցկացնելը հետագայում ազդում է նաև աշխատուժի որակի վրա։ Մենք, ըստ էության, հանդուրժում ենք ծաղկուն տարիքում դպրոցում անիմաստ ժամանակ վատնելու պրակտիկան։ Աշակերտները հասկանում են, որ դպրոցը մի տեղ է, որտեղ կա սահմանված ժամկետ, և դու պետք է այդ ժամկետն անցկացնես տվյալ հաստատությունում։ Ընդ որում, կարող ես նաև ոչինչ չսովորել, նույնիսկ պայուսակ ու դասագրքեր չտանել։

Անցումը 12-ամյա կրթության լրացուցիչ խնդիրներ է ստեղծում նաև տղաների համար։ Նրանց զգալի մասը դպրոցը դեռ չավարտած դառնում է 18 տարեկան։ Հետևաբար՝ ավարտական և միասնական քննությունները հանձնելուց հաշված օրեր անց նրանցից շատերը մեկնում են բանակ։ Օրինակ, երբ Ռուսաստանն անցավ 11-ամյա կրթության, նրանք զինակոչի տարիք սահմանեցին 19-ը, որպեսզի տղաներին հնարավորություն տան բուհ ընդունվել, իսկ չընդունվելու դեպքում՝ ևս մեկ անգամ փորձել։ Խնդիրներ կան նաև այն տղաների համար, ովքեր ընդունվում են արտերկրի բուհեր։

Օրինակ՝ դեպք է եղել, երբ շրջանավարտը դիմել է արտերկրի առաջատար բուհ։ Մինչ նա սպասում էր պատասխանին, նրան տարել են բանակ։ Մի քանի օր անց պարզվել է, որ տղան ընդունվել է տվյալ բուհ և կարող էր տարկետում ստանալ։ Այսինքն՝ զորակոչը սկսվում է այն պահին, երբ արտերկրի առաջատար բուհեր դիմած որոշ շրջանավարտներ դեռ չեն ստացել բուհ ընդունվելու կամ կրթաթոշակ ստանալու մասին պատասխանները։

Այսպիսով, 12-ամյա կրթությունն առայժմ ավելի շատ խնդիրներ է ստեղծել, քան օգուտներ տվել։ Պետք է էապես փոխել 11-12-րդ դասարանների ուսուցման մոտեցումները, բովանդակությունը։ Շատ լավ կլինի, եթե 12-րդ դասարանցիներին հնարավորություն տրվի ցանկություն դեպքում հաճախել բուհեր և մասնակցել իրենց համար կազմակերպված դասերի, սեմինարների (օրինակ՝ ակադեմիական գրագրության մասին, գիրք կարդալու և այն վերլուծելու հմտությունների մասին)։

Կարծում եմ՝ բուհերի ու դպրոցների նմանատիպ համագործակցությունը կարող է օգտակար լինել։ 12-ամյա կրթությունը չպետք է լինի պարտադիր, եթե մենք չենք կարողանում արհեստագործական կրթությունը հասանելի դարձնել գյուղաբնակ աշակերտների համար։

Կրթական խնդիրներն արտասահմանում…

«Միջազգային Կրթական Խորհուրդ»-ը 2007 թվականից ՀՀ ում գործող կրթական տեղեկատվական ցանց է, որի միջոցով կարելի է կապ  հաստատել աշխարհի ցանկացած երկրում գոյություն ունեցող կրթական կազմակերպությունների հետ` այնտեղ սովորելու, ուսումը շարունակելու, վերապատրաստվելու նպատակով: «Միջազգային Կրթական Խորհուրդ»ը նաև տեղեկատվական ցանց է նրանց համար, ովքեր նպատակ ունեն կարճաժամկետ կամ երկարաժամկետ աշխատանքային պրակտիկա անցնել որևէ երկրում: «Միջազգային Կրթական Խորհուրդ»ի միջոցով կարելի է ծանոթանալ այնպիսի ծրագրերի, ինչպիսք են`

.Կարճաժամկետ գարնանային/ամառային/աշնանային/ձմեռային ճամբարներ 

Երկու շաբաթից մինչև ութ շաբաթ տևողության այս ճամբարները կազմակերպվում են 8-12, 12-15, 15-17, 17+ և 50+տարիքային անձանց համար:  

. Կարճաժամկետ/երկարաժամկետ լեզվի ծրագրեր բոլոր երկրներում 

Յուրաքանչյուր ոք ցանկություն ունենալով սովորել/ բարելավել ցանկացած օտար լեզու արտասահմանում (անգլերեն-Անգլիայում, իտալերեն-Իտալիայում և այլն) կարող է 2-52 շաբաթ

տևողության դասերի հաճախել իր ցանկացած երկրում գտնվող իր ցանկացած ուսումնական
հաստատությունում:

.Կարճաժամկետ/երկարաժամկետ մասնագիտական ծրագրեր

Այս ծրագրերը ավելի հայտնի են որպես սերտիֆիկացման կուրսեր անվանմամբ, որոնք նախատեսված են այն անձանց համար ովքեր ցանկություն ունեն կարճ ժամանակահատվածում ուսումնասիրելու կամ կատարելագործվելու այն մասնագիտությամբ, որով իրենք ցանկանում են զբաղվել կամ արդեն զբաղվում են: Այս ծրագրերը ըստ կրթական հաստատության ծրագրերի կարող են տևել 2 ամսից մինչև 2 տարի, իսկ ավարտելիս ավարտողին տրվում է վկայական:

.Բակալավր

Միջնակարգ կրթությունը ավարտելուց հետո յուրաքնչյուր ոք իրավունք ունի դիմելու  իր ցանկացած կրթական հաստատությանը իր ցանկացած մասնագիտությամբ բակալավրի

որակավորման դասընթացների: Բակալավրի աստիճանի կրթությունը ըստ   մասնագիտությունների և ըստ երկրների կրթական ծրագրերի սովորաբար տևում են 3-7 տարի:

. Մագիստրատուրա

Բակալավրի աստիճանի կրթությունը ավարտելուց հետո սովորաբար կարիք է առաջանում ձեռք բերել մագիստրոսի աստիճանի կրթություն, որը ըստ երկրի կրթական համակարգի կարող է տևել 1-3 տարի:

. Ասպիրանտուրա

Ասպիրանտուրա-PHD, այս աստիճանի կրթական ծրագրին մասնակցելու համար դիմորդը պետք է  ունենա Մագիստրոսի աստիճանի կրթություն, իսկ կրթության ընթացքում ասպիրանտը զբաղվում է կոնկրետ գիտական աշխատանքով, որը հաջողությամբ ավարտին հասցնելով` ձեռք է բերում գիտական աստիճան:

. Աշխատայքային պրակտիկա

Գրեթե ցանկացած ոլորտում մասնագիտական կրթությանը զուգահեռ առանձնահատուկ նշանակություն է տրվում տվյալ ոլորտում պրակտիկ աշխատանքների կատարմանը: Տվյալ աշխատանքները հիմնկանում չեն վճարվում գործատուների կողմից, և որոշակի դեպքերում էլ ուսանողն է վճարում համապատասխան աշխատանքային փորձ ձեռք բերելու համար:

Խորհուրդը անմիջական կապի մեջ է գտնվում աշխարհի գրեթե բոլոր կրթական կազմակերպությունների հետ և նրանց մեծ մասի ներկայացուցչական մասն է կազմում ՀՀ-ում: Խորհրդի աշխատանքային հիմնական ոլորտներն են`

.  Կապ միջազգային կրթական կազմակերպությունների հետ

«Միջազգային Կրթական Խորհուրդ»ը մշտապես մասնակցում է միջազգային ասպարեզներում կազմակերպվող կրթական կազմակերպությունների հավաք/սեմինար/ժողովներին, որտեղ հիմնականում մասնակիցներն են լինում աշխարհի գրեթե բոլոր կրթական կազմակերպությունների ղեկավարները կամ նրանց ներկայացուցիչները: Նմանատիպ հանդիպումների ընթացքում ներկայացվում են կրթության հետ կապված նորարարությունները, խնդիրները, ուսանողների կողմից պահանջարկ ներկայացնող կրթական ծրագրերը, գալիք կրթական միջոցառումները և այլն:

.  Կրթական ծրագրերի տեղեկատվություն

Վերոհիշյալ միջոցառումների շրջանակներում «Միջազգային Կրթական Խորհուրդ»-ը պարբերաբար կազմակերպում է տարբեր բնույթների հանդիպում/սեմինար/ժողովներ ուսանողների շրջանում, որտեղ ներկայացվում են այն գործող և գալիք կրթական ծրագրերը, որոնց միջոցով կարելի է բարձրացնել սեփական կրթական աստիճանը կամ գտնել համապատասխան մասնագիտական աշխատանք:

.  Կրթաթոշակային ֆոնդերի լուսաբանում

Աշխարհում գործող հազարավոր կրթաթոշակային ծրագրերը նախատեսված են օգնելու որոշակի առանձնահատկություններ ունեցող ուսանողներին`իրականացնելու նրանց կրթական ցանկու­­թյունները, իսկ «Միջազգային Կրթական Խորհուրդը» օգնում է ուսանողներին`տեղեկացված լինելու նմանատիպ ֆոնդերի մասին:

.  Ծրագրերի մասնակցության փաստաթղթային ձեակերպումներ

Ցանկացած երկրում կրթական ծրագիր ընտրելուց հետո ծրագրի,  ինչպես նաև վիզաների փաստաթղթային ձևակերպման աջակցության կարիք է առաջանում: Այս խնդիրները լուծելու համար «Միջազգային Կրթական Խորհուրդ»-ը ունի իր հատուկ աշխատակազմը, որը զբաղվում է տվյալ աշխատանքներով:

Օշո Ռաջնիշ «Մտքեր»…թարգմանություն

•  Կյանքը միշտ նոր է, իսկ միտքը` միշտ հին: Կյանքը երբեք հին չի լինում, իսկ միտքը` երբեք նոր: Այդ պատճառով էլ նրանք երբեք չեն հանդիպում և չեն կարող հանդիպել: Միտքը հետ է շարժվում, իսկ կյանքը` առաջ: Այդ պատճառով էլ մարդիկ, որոնք միայն մտքով են սնվում, այնքան հիմար են գործում, որ երբ գիտակցում են այն ամենը, ինչ արել են իրենց, նրանք արդեն չեն հավատում, որ կարող էին այդքան հիմար լինել, այդքան անմիտ: Կյանքը կարելի է ճանաչել միայն առանց մտքի: Հենց դա է մեդիտացիան` խելքի անջատում, գոյություն առանց մտքերի, պարզապես ապրում: Տիրում է լռություն, ուղեղում ոչ մի բառ չկա, շարժումները կանգ են առնում: Աշխարհում ամեն ինչ ներթափանցվել է լուռ ու հանդարտ դատարկությամբ:
•  Մենք օտար չենք, այլ գոյության մի մասը: Սա մեր տունն է: Մենք այստեղ պատահական չենք, այլ այն պատճառով, որ մենք պետք ենք: Մենք այստեղ ենք, քանի որ Աստված ցանկացել է, որ մենք սկզբից ևեթ այստեղ լինենք: Այսպիսին է նրա կամքը, դրա համար ոչ ոք չպետք է իրեն օտար զգա: Սա հիմնական խնդիրներից մեկն է, որոնց ներկայումս բախվել է մարդկությունը: Ողջ աշխարհում խոհեմ մարդիկ անհանգստացած են, հուզված` «Ինչո՞ւ ենք մենք այստեղ»:
• Ճշմարտությունը չի կարելի հաղորդել, այն Ձեզ ոչ ոք չի կարող տալ: Դուք այն պետք է ինքներդ բացահայտեք: Այդ պատճառով էլ այն ամենը, ինչ Դուք ստացել եք ուրիշներից, լավագույն դեպքում հիանալի սուտ կլինի, հաճելի և քաղցր սուտ: Դուք կարող եք շրջապատել Ձեզ քաղցր դատարկությամբ, սակայն դա պարզապես վտանգավոր խաղ է, քանի որ Դուք կորցնում եք հնարավորությունը, ժամանակը և էներգիան, որոնք Ձեզ համար կարող էին մատլեի դարձնել ճշմարտության աշխարհը: 
• Մարդկային բարեկեցությունը Աստծո մեջ է: Եթե մենք հիմնավորվենք Աստծո մեջ, ապա ամբողջական ու առողջ կլինենք: Եթե հրաժարվենք Աստծուց, ապա անարմատ կմնանք, առանց աջակցության: Մեզ համար Աստված ավելի շուտ մայր է, քան հայր: Տղամարդկային շովինիզմի պատճառով մարդը Աստծոն տղամարդ է դարձրել: Աստված ինքը` հողն է, մեր սնունդը, մեր բարեկեցությունը: Եվ մեր ամբողջ կյանքը ոչ այլ ինչ է, քան բարեկեցության աղբյուրների որոնում և հետազոտում:

Դեռահասությանը խնդիրներ…

Ամենավառ դ եռահասության առանձնահատկություններից մեկն անձնային անկայունությունն է: Դա առաջին հերթին դրսեւորվում է տրամադրության հաճախակի տատանումներով, աֆեկտիվ «բռնկունությամբ», այսինքն` հուզական լաբիլությամբ, որը պայմանավորված է սեռական հասունացմամբ եւ օրգանիզմում տեղի ունեցող ֆիզիոլոգիական վերակառուցման գործընթացներով:

• Պետք է ասել, որ անձնային անկայունությունն ավելին է, քան միայն հուզական ֆոնի տատանում: Ինչպես գրում է Լ. Ս. Վիգոտսկին, «… դեռահասի անձի կառուցվածքում չկա ոչ մի կայուն, վերջնական, ավարտուն բան»: Դեռահասներին բնորոշ է բարոյական անկայունություն: Ըստ Լ. Կոլբերգի` կրտսեր դպրոցական եւ դեռահասության տարիքում երեխաներն ունեն ձեւավորված կոնվենցիոնալ բարոյականություն, որի դեպքում երեխան դեռ չունի իրական բարոյականություն, եւ բարոյական նորմերը նրա համար ինչ-որ արտաքին պահանջներ են: Այդ կանոններին եւ նորմերին դեռահասների մեծ մասը հետևում է, որպեսզի արդարացնի ինչ-որ նշանակալի մարդկանց սպասելիքները, նրանց հետ լավ հարաբերությունները պահպանելու եւ նրանց կողմից խրախուսվելու համար: Շրջապատի սպասելիքներն արդարացնելը, խրախուսանք ստանալուն ձգտելը, հեղինակությունների կարծիքին հակված լինելը հանդիսանում է դեռահասի անձնային եւ վարքային անկայունության պատճառը: Նա ամբողջովին կախված է արտաքին ազդեցություններից: Քանի որ դեռահասներն իրենց համար ռեֆերենտային խմբեր են փնտրում հասակակիցների շրջանում եւ մտերիմ ընկերների կարիք ունեն, հաճախ վերջիններիս կարծիքը որոշիչ է լինում: Հաճախ ընկերների հետ միասին դեռահասները կարող են այնպիսի քայլեր կատարել, որոնք միայնակ երբեք չէին համարձակվի անել եւ ապագայում էլ կարող են զղջալ արածի համար: Ավտոնոմ բարոյականություն եւ խմբից բարոյական անկախություն է ունենում 16 տարեկան դեռահասներից միայն 10%-ը:
• Դեռահասներին հատուկ է նաև անկայուն ինքնագնահատականը: Այնպես, ինչպես վարքը, ինքնագիտակցությունը եւս շատ բաներում կախված է արտաքին ազդեցություններից: Դասամիջոցին համադասարանցիներից մեկի սիրալիր հայաքցքը կարող է ամբողջությամբ փոխել վերաբերմունքը սեփական արտաքինի հանդեպ, սակայն տանը արված մեկ աննրբանկատ դիտողությունը կարող է հակառակ արդյունքին բերել մի քանի օրվա ընթացքում:
• Դեռահասը փորձում է հասկանալ ինքն իրեն եւ իր մեջ նոր բաներ է բացահայտում: Նրա «ես»-ի տարբեր պատկերները («որքան ընդունակ, գեղեցիկ, շփվող եւ ուժեղ եմ ես») փոփոխական են եւ չեն ձուլվում ամբողջական, հարմոնիկ եւ կայուն համակարգին: Ինչպես նշվեց վերեւում, անձի կայունացումը սկսվում է հենց դեռահասության տարիքի ավարտին, իսկ հաճախ՝ ավելի ուշ: Մոտավորապես 15-16 տարեկանում Ես-կոնցեպցիան պետք է արդեն ձեւավորված լինի:
• Դեռահասի անձնային անկայունության մասին կարելի է դատել նրա վարքում եւ անձի դրսեւորումներում ծայրահեղ, իրարից տարբեր որակների առկայությամբ, նրա բնավորության եւ հավակնություններիի հակասականությունից: Դեռահասության տարիքում դեռահասի վարքում ուրիշների կողմից գնահատված եւ ընդունված լինելու ձգտումը կարող է դրսեւորվել սեփական ինքնուրույնության եւ թերությունների արտահայտմանը զուգահեռ, ամաչկոտությունը` սանձարձակության, սենտիմենտալությունը` կոպտության, զգացմունքային երազկոտությունը` չոր փիլիսոփայելու հետ: Դեռահասը ցանկանում է լինել բոլորի նման` միեւնույն ժամանակ ամեն կերպ փորձելով առանձնանալ բոլորից: Նա պայքարում է հեղինակությունների դեմ, համընդհանուր նորմերի, կանոնների եւ իդեալների դեմ, բայց միեւնույն ժամանակ աստվածացնում է պատահական կուռքերին:
• Դեռահասության անկայունության եւ հակասականության մասին շատ լավ է ասել Աննա Ֆրոյդը. «Դեռահասներն առանձնահատուկ եսասերներ են, իրենց տիեզերքի կենտրոնն են համարում, եւ ուշադրության արժանի միակ օբյեկտ, բայց միեւնույն ժամանակ իր կյանքի հետագա ոչ մի փուլում նա ընդունակ չէ այդչափ ինքնանվիրման եւ ինքնազոհաբերման, որքան այս տարիքում: Նրանք կարող են ընկնել կրքոտ սիրային հարաբերությունների մեջ միայն նրա համար, որ հետո նույնքան անսպասելիորեն ընդհատեն այդ հարաբերությունները: Մի կողմից՝ նրանք խանդավառությամբ ներգրավվում են կոլեկտիվի կյանքի մեջ, մյուս կողմից՝ ուժգնորեն մենակության են ձգտում: Նրանք եսասեր ու մատերիալիստ են, սակայն միեւնույն ժամանակ լի են բարձրագոչ իդեալիզմով: Նրանք ժուժկալ են, բայց հանկարծակի կարող են սանձարձակ դառնալ: Նրանց վերաբերմունքն ուրիշների նկատմամբ կարող է շատ կոպիտ եւ աննրբանկատ լինել, չնայած որ իրենք շատ զգայուն եւ խոցելի են: Նրանց տրամադրությունը տատանվում է պայծառ լավատեսությունից մինչեւ գորշ հոռետեսություն»:
• Անկայունությամբ, ծայրահեղությունների մեջ ընկնելու հակումով, արտաքին ազդեցություններով են պայմանավորված այս տարիքում հաճախ հանդիպող սոցիալական խնդիրները, որոնք նաեւ անվանում են դեռահասության խնդիրներ, վաղ ալկոհոլամոլությունն է, տոքսիկոմանիան, թմրամոլությունը, դելինկվենտ վարքը, ինքնասպանությունները: Այս վատթարագույն հետեւանանքներին հաճախ հանգեցնում են մեկուսացվածությունը, տանը եւ դպրոցում չհասկացվածության զգացումը, ասոցիալ խմբի կամ նմանատիպ փորձ ունեցող հասակակիցների հետ հանդիպումները:
• Ոստիկանությունում կամ նարկոլոգիական դիսպանսերում հայտնված դեռահասներից բոլորը չեն անբարենպաստ ընտանքիներից: Պատահում է, որ «դժվար» են դառնում նաև սիրված երեխաները, որոնց տանը սերը չի պակասել, բայց նրանք բավարարված չեն հասակակիցների կամ մեծահասակների հետ հարաբերություններով, իրենց անհաջողակ են համարում կամ բավարար չափով չեն ծանրաբեռնված գործերով, ձանձրանում են եւ այլն: Դեռահասության խնդիրների պատճառները բազմազան են: Դրանցից մեկն ինքնահաստատվելու եւ տարբերվելու ցանկությունն է` զուգորդված համընդհանուր նորմերի եւ օրենքների դեմ բողոքով:
• Բողոքը դեռահասներին միավորում է մի շարք ոչ ֆորմալ խմբերի կամ շարժումների մեջ, որոնք տարբերվում են իրենց գաղափարախոսությամբ եւ խորհրդանշաններով: Ներկայում կան շատ տարբեր խմբեր եւ դեռահասների շարժումներ` պանկերը, էմոները, ռոքերները, ռեպերները, ֆաշիստներն, սկինհեդները եւ այլն: Բոլոր դեռահասները, ովքեր ընդգրկվում են նման խմբերում եւ հոսանքներում, սոցիալապես հարմարված չեն, նույնիսկ, եթե ուղղակի ագրեսիա չեն դրսեւորում:
• Բողոքը դեռահասներին դրդում է տնից փախուստի դիմելու, թափառաշրջիկության: Որոշ դեռահասներ ինչ-որ ռոմանտիկա են գտնում գիշերելու տեղ փնտրելու, սնունդ հայթայթելու եւ նմանատիպ այլ արկածների մեջ:
• Առանձնահատուկ դժվար իրավիճակներում դեռահասները կարող են սուիցիդալ վարք դրսեւորել, մահվան մասին մտքեր, սպառնալիքներ արտահայտել, ինքնասպանության փորձ կատարել։ Սակայն դեռահասների միայն 10%-ն է իսկապես ցանկանում մահանալ, մնացած 90%-ի սուիցիդալ վարքը միայն «օգնության ճիչ է»:
• Աղբյուրը՝  «Երկուսով» հոգեբանական  կենտրոն: